Nam Đường hậu chủ Lý Dục

Lý Dục 李煜 (937-978) vốn tên là Lý Tòng Gia, tự Trùng Quang 重光, hiệu là Chung Ẩn 钟隐, người đời quen gọi là Nam Đường Hậu Chủ, quê ở Bành Thành, tức ở Từ Châu tỉnh Giang Tô Trung Quốc ngày nay. Ông nối ngôi vua vào năm thứ hai Tống Kiến Long, tức năm 961 công nguyên. Lý Dục là đời vua thứ 3 và cũng là Đời vua cuối cùng của triều Nam Đường, cho nên người đời xưng ông là Nam Đường hậu chủ. Ông là người nhân huệ minh mẫn, văn hay hoạ khéo, biết âm luật. Thơ văn, đặc biệt là từ của ông có trình độ rất cao, nhiều bài thơ hoặc từ do ông sáng tác được lưu truyền và có sự ảnh hưởng rộng rãi cho đến ngày nay và được nhiều người yêu thích. Thơ văn và từ của ông chủ yếu được chia làm hai loại. Một là những tác phẩm được sáng tác vào trước khi mất nước đầu hàng nhà Tống, đề tài chỉ hạn hẹp ở chỗ phản ánh sinh hoạt và tình yêu lứa đôi trong cung đình; Hai là những tác phẩm được sáng tác vào sau khi mất nước đầu hàng nhà Tống, phản ánh tâm trạng đau sót trước cảnh lầm than mất nước. “Ngu mỹ nhân”, “Lang đào sa”, “Ô dạ đề”, “Tương kiến hoan”, đặc biệt là bài từ “Đậu mỹ nhân” vv ... chủ yếu mô tả tâm trạng thê lương ai oán của ông, ngày ngày rửa mặt bằng nước mắt, đứng tựa lan can nhìn ra phía xa xa, nằm mơ cũng chỉ mong có thể trở về quê hương đất nước, những tác phẩm bất hủ của ông chiếm một địa vị rất quan trong lịch sử từ của Trung Quốc. Cho nên ông được mệnh danh là “Thiên cổ từ đế”, tức vua muôn thủa của các bài từ, có sự ảnh hưởng cho muôn đời sau.

Những bài viết của Lý Dục sau khi bị mất nước rất hay, đã đạt tới trình độ đăng phong tạo cực, mà nổi tiếng nhất là bài “Đậu mỹ nhân”. Nghe nói, Tống Thái Tông nghe xong bài từ liền nổi cơn lôi đình, nhân đó nói ông có "Cố quốc chi tư", ban cho ông một liều thuốc độc gọi là "Khuyên cơ tán", buộc ông uống vào rồi đứt ruột mà chết.

虞美人

作者：南唐后主 李煜

春花秋月何时了？

往事知多少。

小楼昨夜又东风，

故国不堪回首月明中。

雕栏玉砌应犹在，

只是朱颜改。

问君能有几多愁?

恰似一江春水向东流。

Ngu mỹ nhân

Tác giả

Nam Đường Hậu Chủ Lý Dục

Xuân hoa thu nguyệt hà thời liễu,

Nhân sanh phồn hoa chi đa thiểu.

Tiểu lầu tạc dạ hữu đông phong,

cố quốc bất kham hồi thủ nguyệt minh trung.

Điêu lan ngọc thế ứng do tại, chỉ thị chu ngạn cải.

Vấn quân năng hữu kỷ đa sầu?

Kháp tự nhất giang xuân thủy hướng đông lưu".

Ngu mỹ nhân

Tác giả

Nam Đường Hậu Chủ Lý Dục

(Người dịch: Nguyễn Chí Viễn)

Xuân hoa thu nguyệt bao giờ hết

Dĩ vãng bao nhiêu việc

Đêm qua gác nhỏ lại đông phong

Nước cũ chẳng kham ngoảnh lại dưới trăng trong

Hiên son bệ ngọc chừng nguyên tại

Chỉ có dung nhan đổi

Hỏi ai hay đặng bấy nhiêu sầu

Đầy ngập một dòng xuân thuỷ chảy về đông

 

Đây là bài từ cuối cùng trong đời Lý Dục, bày tỏ nỗi lòng đau cắt ruột, căm phẫn tột độ, thê thảm bi ai trước cảnh mất nước. Bài từ này đã được lưu tuyền muôn thủa cho đến ngày nay.